Wąż – istota owiana tajemnicą, symbolizująca zarówno życie, jak i śmierć, mądrość i chaos. Od starożytnych mitów po współczesne interpretacje, jego wizerunek przyjmuje różne formy, od potężnych bóstw w Egipcie, po mityczne stworzenia w Indiach. Co tak naprawdę kryje się za tym wielowymiarowym symbolem? Jak wąż kształtował wierzenia i sztukę w różnych kulturach? Przygotuj się na fascynującą podróż przez czas i przestrzeń, odkrywając, co takiego wąż ma do powiedzenia współczesnemu człowiekowi.
Wąż jako pradawny symbol w różnorodnych kulturach
Wąż od wieków fascynował ludzi na całym świecie, stając się jednym z najpotężniejszych i najbardziej złożonych symboli w historii. Jego znaczenie jest niezwykle różnorodne, a jego obecność można dostrzec w mitologiach i wierzeniach praktycznie każdej kultury. Od starożytnego Egiptu po Indie, od kultur prekolumbijskich po greckie mity – wszędzie tam, gdzie istniały wspólnoty ludzkie, pojawiał się także wąż. Jego ambiwalentna natura sprawia, że jest symbolem zarówno życia, jak i śmierci. Starożytni Egipcjanie widzieli w nim uosobienie pierwotnych sił kosmicznych.
Był związany z wodą – elementem życia oraz chaosu. W mitologii egipskiej występują takie postacie jak Apopis – przeciwnik boga Re oraz Ozeusze strzegące faraonów przed złymi mocami. Dla Indian natomiast symbolizował cywilizacyjne osiągnięcia; Śesza z rodu Nagów był patronem nauki o rolnictwie i budownictwie. Interesującym aspektem symboliki węża jest jego powiązanie z procesami kosmogonicznymi. Na Bliskim Wschodzie często przedstawiano go jako istotę oplatającą uniwersum lub tarczę świata – obraz Wielkiej Rzeki owijającej się wokół kuli ziemskiej przypominał ludziom o cyklicznych zmianach natury.
Mitologiczne postacie i ich znaczenie?
Mitologie różnych kultur obfitują w postacie związane z motywem węża, które pełniły różne funkcje – od twórczych po destrukcyjne. Grecki Ophion oplatający Jajo Świata czy hinduski Ananta to przykłady prawęży reprezentujących nieskończoność czasu i przestrzeni. Z kolei mityczna Hydra przedstawiana była jako groźny przeciwnik herosów takich jak Herakles – wielogłowy potwór symbolizujący siły chaosu próbujące zakłócić porządek świata. Podobnie mezopotamska Tiamat była wcieleniem pierwotnego chaosu przed stworzeniem świata przez bogów. Wielokrotnie zauważano także powiązania między symbolicznymi aspektami płodności a postaciami bogiń-matek czczonych pod postacią kobiet-wężów lub hybryd kobry ze zwierzętami lądowymi czy ptakami; takie kombinacje miały uosabiać płodność ziemi oraz nieba jednocześnie przywołując ideę harmonii między przeciwieństwami.
Symbolika medyczna: od uzdrawiania do trucizny
Jednym ze znaczących aspektów symboliki związanej z motywem serpentyny jest jej obecność jako emblemat lekarzy oraz uzdrawicieli na przestrzeni wieków – Asklepios (Eskulap) był greckim bóstwem medycyny przedstawianym wraz ze swoim charakterystycznym atrybutem: laską oplecioną przez jedno bądź dwa stworzenia gadziego pochodzenia (np., kaduceusz Hermesa). Taki obraz nie tylko wskazuje na umiejętność przywracania zdrowiu ale również podkreśla dwuznaczność natury lekarstwa mogącego zarazem leczyć co szkodzić; podobnie bowiem jak jadowite ugryzienie może być śmiertelne tak odpowiednio przygotowane serum potrafić uratować życie! Dlatego też symbolem przemiany stało się zaklinanie serpentyn podczas ceremonii religijnych (np., taniec kapłanek birmańskich).
